1. Türkiye Doğal Gaz Piyasasında İthalat
"Doğal Gaz Piyasasında İthalat Faaliyeti ve Lisans Şartları" başlıklı makale için aşağıdaki linki tıklayınız. Türkiye doğal gaz piyasasına ilişkin hukuki sürecin, 350 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 1988 yılında yürürlüğe girmesiyle başlamıştır. Bu KHK ile Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ), doğal gaz ithalatı konusunda tek yetkili kuruluş olarak belirlenmiştir. Bilahare çıkarılan 397 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 1990 yılından itibaren, doğal gaz ithalatı, satış fiyatının tespiti ve ülke içinde dağıtımı yetkisi de BOTAŞ’a verilmiştir.
Doğal gaz ithalat için ilk anlaşma 1986 yılında Rusya’yla imzalanmıştır. 2011 yılında sona eren yıllık 6 milyar m3 miktarındaki bu ilk anlaşmanın ardından, artan tüketim miktarının karşılanabilmesi amacıyla imzalanan diğer alım anlaşmaları kapsamında sırasıyla Rusya (İlave Batı Hattı), İran ve Rusya’dan (Mavi Akım Hattı) doğal gaz alımına devam edilmiştir. 2001 yılında imzalanan alım anlaşması kapsamında 2007 yılından itibaren de Azerbaycan’dan doğal gaz alımına başlanmıştır.
Türkiye doğal gaz piyasasında serbestleşme sürecinin en önemli dönüm noktası hiç şüphesiz 18.04.2001 tarihli ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu olmuştur. 4646 sayılı Kanun, doğal gaz piyasasının serbestleştirilmesini, doğal gazın sürekli, ucuz ve yeterli, kaliteli ve çevre ile uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulmasını, rekabet ortamında faaliyet gösterecek şeffaf ve finansal acıdan istikrarlı bir doğal gaz piyasasının oluşturulmasını amaçlamakta ve bu amaçlar doğrultusunda piyasada Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanmasını öngörmektedir.
2001 yılına kadar doğrudan kamu teşebbüsleri eliyle devlet tarafından yürütülen doğal gaz faaliyetleri bakımından 4646 sayılı Kanun ile devletin rolünde ve müdahale seviyesinde değişikliğe gidilmiş ve özel sektör oyuncularına piyasaya giriş imkanı sağlanmıştır. Türkiye doğal gaz piyasasının hukuki altyapısını oluşturan 4646 sayılı Kanun ile BOTAŞ’ın, doğal gazın ithalatı, dağıtımı, satışı ve fiyatlandırması konularındaki tekel hakkına son verilmiştir.
4646 sayılı Kanun rekabetçi bir doğal gaz piyasasının oluşumu için BOTAŞ’ın ithalat tekelini kaldırmakta yetinmemiş, ayrıca BOTAŞ’a her yıl en geç 2009 yılına kadar toplam yıllık ithalat miktarını yıllık ulusal tüketiminin yüzde yirmisine düşürünceye kadar, mevcut doğal gaz alım veya satış sözleşmelerini ihaleyle lisans sahibi özel kişilere kısmi veya bütün olarak tüm hak ve yükümlülükleri ile birlikte devredilmesini öngörmüştür. Kanun’un Geçici 2 nci maddesinde ayrıca BOTAŞ’ın Kanunun yayımlandığı tarihten sonra ithalatı ulusal tüketimin yüzde yirmisi oranına düşünceye kadar yeni doğal gaz alım sözleşmesi yapması da yasaklanmıştır.
4646 sayılı Kanunda öngörülen kontrat devri mekanizması çerçevesinde gerçekleştirilen ihale sonucunda Shell Enerji A.Ş. Aralık 2007’de, Bosphorus Gaz Corporation A.Ş. 3 Ocak 2009’da, Enerco Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Avrasya Gaz A.Ş. ise 1 Nisan 2009’da ithalat ve toptan satış faaliyetine başlamıştır. Öte yandan 09/07/2008 tarihli ve 5784 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile gerek BOTAŞ ve gerekse ithalat lisansı sahipleri için LNG ithalatı serbest bırakılmış ve daha önce 4646 sayılı Kanun ile düzenlenmemiş olan spot LNG ithalatı faaliyeti düzenleme kapsamına alınmıştır. Ayrıca, alınacak tek bir ithalat lisansı kapsamında birden fazla ülkeden spot LNG ithalatı yapılabilmesinin önü açılmıştır.
2014 yılında yapılan doğal gaz ithalatına ilişkin veriler aşağıdaki gibidir (Sm3):
2. Doğal Gaz İthalat Lisansı İçin Gerekli Şartlar
Türkiye’de toptan satış şirketlerine, serbest tüketicilere veya ihracatçı şirketlere veya yurt dışına doğrudan satmak amacıyla yurt dışından doğal gaz temin edilmesi için 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu uyarınca Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (EPDK) “ithalat lisansı” alınması gerekmektedir. Lisans, en az 10 ve en fazla 30 yıl olmak üzere ithalat anlaşmasının süresi kadar verilmekte ve süre sonunda ithalat sözleşmesinin yenilenmesi halinde uzatılabilmektedir.
4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu’nun Geçici 2 nci maddesinde BOTAŞ'ın mevcut sözleşmelerinin var olduğu ülkeler ile bu sözleşme süreleri sona erinceye kadar hiç bir ithalatçı şirket tarafından yeni gaz alım sözleşmesi yapılamayacağı düzenlenmiştir.
BOTAŞ’ın sözleşmesinin devam ettiği ülkelerden ithalat yapılamayacağına ilişkin genel kurala rağmen aynı maddede ihraç amaçlı veya Kurumca tespit edilecek yurt içi doğal gaz arz açığının olması durumunda söz konusu ülkelerle yeni gaz alım bağlantıları yapılabileceği yönünde bir istisnaya yer verilmiştir.
EPDK, BOTAŞ’ın doğalgaz alım sözleşmesinin olduğu bir ülkeden ithalat yapmak için kendisine yapılan başvuruları değerlendirmeye almakta, başvuru ile ilgili kararını vermeden önce ülkenin gaz açığı olup olmadığı konusunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından görüş almaktadır. Gaz açığı bulunduğuna dair görüş gelmesi halinde EPDK ayrıca BOTAŞ’tan boru hattının uygun olup olmadığı konusunda görüş istemektedir. BOTAŞ’ın uygun görüş vermesi halinde de başvuru sahibine lisans verilebilmektedir. İhraç amacıyla ithalat lisansı başvurularında ise sadece BOTAŞ’tan boru hattının uygun olup olmadığı konusunda görüş istenmektedir.
İthalat lisansı, sahibine bir satım sözleşmesine bağlı olarak yurt dışından temin ettiği doğalgazı boru hattı vasıtasıyla Türkiye’ye getirmek ve bu doğalgazı, ithal yoluyla ve yurt içinden temin ettikleri doğal gazı yurt içinde toptan satış şirketlerine, ihracatçı şirketlere, dağıtım şirketlerine, CNG satış şirketlerine ve serbest tüketicilere veya “ihracat lisansı” almak kaydıyla doğrudan yurt dışına satma hakkı vermektedir.
İthalat lisansı sahibi şirket, satış taahhütlerini yerine getirmek amacıyla ayrıca ihtiyaç duyması halinde yurt içindeki üretim şirketlerinden, toptan satış şirketlerinden ve diğer ithalatçı şirketlerden de doğal gaz satın alabilmektedir.
Lisans başvurusunda bulunacak kişinin;
Sadece, Anonim veya Limited statüsünde kurulmuş şirketler, ithalat lisansı alabilir. Şirketin asgari ödenmiş sermayesinin 4.934.538 TL olması gerekmektedir. Ayrıca hisselerin tamamının nama yazılı olması şartı bulunmaktadır.
Şirket merkezinin Türkiye’de olması gerekir.
gerekmektedir.
Lisans başvurusunda bulunacak tüzel kişilerin başvuru kapsamında EPDK’ya sunması gereken bilgi ve belgeler Doğal Gaz Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin EK-3’ünde belirlenmiş olup, lisans bedeli 2015 yılı için toplam 135.750 TL’dir. Bu bedelin, % 1’lik kısmı başvuru inceleme ve değerlendirmeye alındığında, % 99’lık kısmi ise EPDK’nın lisans kararı vermesinden önce yatırılır.
Av. Mehmet Suat KAYIKÇI
Ortak, LBF Partners
Посмотреть формате PDF