Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği’nde (Seri: V, No:34) Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri: V, No: 135), 20.03.2015 tarihli ve 29301 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
1. “Sermaye Yeterliliği Tabanı” Başlıklı 4 üncü Maddede Yapılan Değişiklikler
Değişiklik Tebliği ile Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in “Sermaye yeterliliği tabanı” başlıklı 4 üncü maddesine bir ikinci fıkra eklenmiş, mevcut ikinci fıkranın ilk cümlesinde yer alan “Seri: V, No:125 sayılı Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve Bu İşlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğin 2 nci maddesinin (a) bendi kapsamında faaliyette bulunan” ibaresi metinden çıkartılarak bu fıkra üçüncü fıkra olarak teselsül ettirilmiş ve bu fıkradan sonra gelmek üzere aynı maddeye dördüncü fıkra eklenmiştir. Söz konusu metnin eski ve yeni metni aşağıdaki gibidir:
|
Eski Metin |
Yeni Metin |
|
Eski ikinci fıkra: Seri: V, No: 125 sayılı Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve Bu İşlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğin 2 nci maddesinin (a) bendi kapsamında faaliyette bulunan aracı kurumların sermaye yeterliliği tabanının hesaplanmasında, bu maddenin birinci fıkrasında yer alan kalemlere ek olarak, aracı kurumların kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin olarak, değerleme günü itibariyle müşteri bazında hesapladıkları müşterilerine karşı yükümlülükleri toplamının %5 i, bu Tebliğin 3 üncü maddesi uyarınca hesaplanan özsermayelerinden indirilir. |
Eklenen ikinci fıkra: Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (3) numaralı alt bendi çerçevesinde yapılacak finansal duran varlıklarla ilgili hesaplamalarda Borsa İstanbul A.Ş. ve İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.’nde sahip olunan payların nominal tutarları kadar olan bölümü indirime konu edilmez. Değiştirilen üçüncü fıkra: Aracı kurumların sermaye yeterliliği tabanının hesaplanmasında, bu maddenin birinci fıkrasında yer alan kalemlere ek olarak, aracı kurumların kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin olarak, değerleme günü itibariyle müşteri bazında hesapladıkları müşterilerine karşı yükümlülükleri toplamının %5 i, bu Tebliğin 3 üncü maddesi uyarınca hesaplanan özsermayelerinden indirilir. Eklenen dördüncü fıkra: Bu madde uyarınca sermaye yeterliliği tabanı olarak hesaplanan tutar; bu Tebliğin 7 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca belirlenen asgari özsermaye tutarlarının %60’ından düşük olamaz. |
Anılan maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (3) numaralı alt bendi; aracı kurumların sermaye yeterliliği tabanının, borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görenler hariç olmak üzere, değer düşüklüğü karşılığı ve sermaye taahhütleri düşüldükten sonra kalan finansal duran varlık kalemlerinin Tebliğ’in 3’üncü maddesi uyarınca hesaplanan özsermayelerinden indirilmesi suretiyle bulunan tutar olduğunu belirtmektedir. Değişiklik Tebliği’ne göre bu çerçevede yapılacak finansal duran varlıklarla ilgili hesaplamalarda Borsa İstanbul A.Ş. ve İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.’de sahip olunan payların nominal tutarları kadar olan bölümü indirime konu edilmeyecektir.
2. “Özsermaye ve sermaye yeterliliği tabanının hesaplanmasında kullanılacak değerleme ilkeleri” başlıklı 5 inci Maddede Yapılan Değişiklikler
Değişiklik Tebliği, “Seri: V, No:125 sayılı Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve Bu İşlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğin 2 nci maddesinin (a) bendi kapsamında faaliyette bulunan” ibaresinin madde metninden çıkartılmasına paralel olarak, Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in “Özsermaye ve sermaye yeterliliği tabanının hesaplanmasında kullanılacak değerleme ilkeleri” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi ile ikinci fıkrasını da yeniden düzenlemiştir. Söz konusu hükümlerin eski ve yeni metinleri aşağıdaki gibidir:
|
Eski Metin |
Yeni Metin |
|
d) Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri: Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, değerleme günündeki uzlaşma fiyatı veya takas kurumunca belirlenen diğer göstergeler esas alınarak; bu şekilde bir fiyat veya göstergenin bulunmaması halinde, piyasalarda oluşan ağırlıklı ortalama fiyat; böyle bir fiyatın bulunamaması halinde söz konusu sözleşmelerin en son işlem gördüğü günde oluşan ağırlıklı ortalama veya uzlaşma fiyatı; değerleme gününden önceki 5 iş günü içinde yukarıda belirtilen şekilde bir fiyatın elde edilememesi halinde rayiç bedel dikkate alınarak; borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ise Kurul’un muhasebe tebliğlerinde öngörülen tarihi maliyet ilkesi uyarınca, (…) Bu maddede değerleme hükmü getirilmemiş varlıklar veya yükümlülükler, Kurul’un muhasebe tebliğlerinde belirtilen hükümler çerçevesinde değerlemeye tabi tutulur. Sermaye yeterliliği tabanı hesaplamalarında indirilen kalemler, bu Tebliğ’de ve Kurul’un muhasebe tebliğlerinde yer alan hükümler çerçevesinde değerlemeye tabi tutulmayabilir. |
d) Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören türev araç sözleşmeleri: Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçlar, değerleme günündeki uzlaşma fiyatı veya takas kurumunca belirlenen diğer göstergeler esas alınarak; bu şekilde bir fiyat veya göstergenin bulunmaması halinde, piyasalarda oluşan ağırlıklı ortalama fiyat; böyle bir fiyatın bulunamaması halinde söz konusu sözleşmelerin en son işlem gördüğü günde oluşan ağırlıklı ortalama veya uzlaşma fiyatı; değerleme gününden önceki 5 iş günü içinde yukarıda belirtilen şekilde bir fiyatın elde edilememesi halinde rayiç bedel dikkate alınarak; borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçlar için ise Kurulun muhasebe standartları uyarınca belirlenen değer ile, (…) Bu maddede değerleme hükmü getirilmemiş varlıklar veya yükümlülükler, Kurulun muhasebe standartlarında yer alan esaslar çerçevesinde değerlemeye tabi tutulur. Sermaye yeterliliği tabanı hesaplamalarında indirilen kalemler, bu Tebliğde ve Kurulun muhasebe standartlarında yer alan hükümler çerçevesinde değerlemeye tabi tutulmayabilir. |
3. “Asgari Özsermaye Yükümlülüğü” Başlıklı 7 inci Madde ile “Sermaye yeterliliği tabanı yükümlülüğü yapılan Değişiklikler” Başlıklı 8 inci Maddede Yapılan Değşiklikler
Değişiklik Tebliği, Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in “Asgari özsermaye yükümlülüğü” başlıklı 7 nci maddesinin kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin ek yükümlülüğünü konu alan ikinci fıkrasını yürürlükten kaldırmıştır. Aynı Tebliğin “Sermaye yeterliliği tabanı yükümlülüğü” başlıklı 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde öngörülen aracı kurumların sermaye yeterliliği tabanlarının sahip oldukları yetki belgelerine tekabül eden asgari özsermayeleri kaleminden az olmaması hükmü de yürürlükten kaldırılmıştır.
4. “Sermayenin Güçlendirilmesine İlişkin Özel Hükümler” Başlıklı 11 inci Maddede Yapılan Değişiklikler
Değişiklik Tebliği ile, Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in “Sermayenin güçlendirilmesine ilişkin özel hükümler” başlıklı 11 inci maddesinin, “birden fazla aracı kurumun ilgili mevzuat çerçevesinde birleşme yoluyla oluşturdukları yeni aracı kurumlar ve bir veya birden fazla aracı kurumu devralan aracı kurumlara ilişkin hükümleri” konu alan birinci fıkrasının (c) bendi ile ikinci ve üçüncü fıkraları da aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:
|
Eski Metin |
Yeni Metin |
|
c) Kendi kaynaklarından kullandırılan kredi tutarı, 8/1/1994 tarihli ve 21812 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kurul’un Seri:V, No:18 sayılı “Kredili Menkul Kıymet, Açığa Satış ve Menkul Kıymetlerin Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliği”nde tanımlanan özsermayenin tamamı, kredili menkul kıymet, açığa satış ve ödünç menkul kıymet işlemlerinin toplam tutarı, özsermayenin 4 katı, bir müşteriye açılabilecek kredi tutarı ise özsermayenin %30 u olarak uygulanır.
Şu kadar ki, bu aracı kurumlar devir ve birleşmeyi takiben yukarıda belirtilen şartlardan yararlanabilirler. Ancak, bu şartların devamı için hukuken devir ve birleşmenin tamamlandığı tarihi izleyen bir yıl sonunda, bu Tebliğ’in 7’nci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen alım satım aracılığı faaliyeti için Kurul’ca belirlenen asgari özsermaye tutarının 5 katı, iki yıl sonunda 10 katı özsermayeye sahip olmaları zorunludur.
Bu Tebliğ’in 7’nci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen asgari özsermaye tutarının 10 katı özsermayeye sahip olan aracı kurumlar için de yukarıdaki (a), (b) ve (c) bendlerinde belirtilen hükümler uygulanır. Bu Tebliğ’in 7 nci maddesinin birinci fıkrasındaki asgari özsermaye tutarının 5 katı özsermayeye sahip olan aracı kurumlar için, bu maddenin (a) bendindeki pozisyon riski oranı %1, (b) bendindeki borçlanma sınırı 20 kat, kendi kaynaklarından kullandırılan kredi tutarı özsermayenin %75 i, (c) bendindeki kredili menkul kıymet, açığa satış ve ödünç menkul kıymet işlemlerinin toplam tutarına ilişkin oran 3 kat, bir müşteriye açılabilecek kredi tutarı ise özsermayenin %20 si olarak uygulanır. |
c) Kurulumuzun sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ile ödünç alma ve verme işlemleri ile ilgili düzenlemeleri uyarınca belirli bir anda kullandırdıkları kredilerin toplam tutarı ile müşterileri ve/veya kendi hesaplarına açığa sattıkları hisse senetlerinin değerinin toplamı, özsermayenin 4 katı, bir müşteriye açılabilecek kredi tutarı ise özsermayenin %30’u olarak uygulanır.
Şu kadar ki bu aracı kurumlar devir ve birleşmeyi takiben birinci fıkrada belirtilen şartlardan yararlanabilirler. Ancak, bu şartların devamı için hukuken devir ve birleşmenin tamamlandığı tarihi izleyen bir yıl sonunda, 4.500.000 TL tutarında özsermayeye, iki yıl sonunda 9.000.000 TL tutarında özsermayeye sahip olmaları zorunludur. 9.000.000 TL tutarında özsermayeye sahip olan aracı kurumlar için de yukarıdaki (a), (b) ve (c) bendlerinde belirtilen hükümler uygulanır.
4.500.000 TL tutarında özsermayeye sahip olan aracı kurumlar için, bu maddenin (a) bendindeki pozisyon riski oranı %1, (b) bendindeki borçlanma sınırı 20 kat, (c) bendindeki belirli bir anda kullandırdıkları kredilerin toplam tutarı ile müşterileri ve/veya kendi hesaplarına açığa sattıkları hisse senetlerinin değerinin toplam tutarına ilişkin oran 3 kat, bir müşteriye açılabilecek kredi tutarı ise özsermayenin %20’si olarak uygulanır.
|
5. “Pozisyon Riski” Başlıklı 13 üncü Madde ile “Net Pozisyon” Başlıklı 14. Maddede Yapılan Değişiklikler
Değişiklik Tebliği, Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasına “vadeli işlem sözleşmeleri” ibaresinden sonra gelmek üzere “ile diğer türev araçlar” ibaresi, Tebliğ’in 14 üncü maddesinin altıncı fıkrasına ise “vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve diğer türev araçlarda” ibaresi eklemiştir.
6. “Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinde Pozisyon Riski” Başlıklı 16 ıncı Maddede yapılan Değişiklikler
Değişiklik Tebliği ile, Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in 16 ıncı maddesinin başlığı “Türev araç sözleşmelerinde pozisyon riski” olarak değiştirilmiş ve madde metninde de kapsamlı bir değişikliğe gidilmiştir. Söz konusu maddenin yeni ve eski metinleri aşağıdaki gibidir:
|
Eski Metin |
Yeni Metin |
|
16. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde pozisyon riski Aracı kurumların vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerindeki pozisyonları ile ilgili olarak bu maddede belirtilen şekilde pozisyon riski hesaplanır. Vadeli işlem sözleşmeleri ile ilgili olarak: a) Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri için takas kurumuna verilmiş teminatlar kadar, b) Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen vadeli işlem sözleşmeleri için, sözleşmeye dayanak teşkil eden varlıkların cari değerleri üzerinden bu Tebliğ’in 1 numaralı ekinde söz konusu varlıklar için öngörülmüş oranlar uygulanmak suretiyle, pozisyon riski hesaplanır. Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören kısa pozisyon opsiyon sözleşmeleri için pozisyon riski, vadeli işlem sözleşmelerinde öngörülen şekilde hesaplanır. Diğer kısa ve uzun pozisyon opsiyon sözleşmelerinde, sözleşmeye konu varlıkların cari değerinin opsiyonun deltası ile çarpılması suretiyle bulunan tutar üzerinden ilgili varlıklar için bu Tebliğ’in 1 numaralı ekinde öngörülen oranda pozisyon riski hesaplanır. Şu kadar ki, uzun pozisyon opsiyon sözleşmeleri için hesaplanan pozisyon riski, opsiyonun priminden daha fazla olamaz. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile ilgili olarak bu Tebliğ’de öngörülen şekilde net pozisyon hesaplaması yapılabilir. Bu hesaplamalarda, vadeli işlem sözleşmesine konu olan varlıkların cari değeri; opsiyon sözleşmelerine konu varlıkların ise cari değerinin delta oranları ile çarpılması suretiyle bulunan tutarı dikkate alınır. |
16. Türev araç sözleşmelerinde pozisyon riski Aracı kurumların türev araç sözleşmelerindeki pozisyonları ile ilgili olarak bu maddede belirtilen şekilde pozisyon riski hesaplanır. a) Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri, kısa pozisyon opsiyon sözleşmeleri ve diğer türev araç sözleşmeleri için takas kurumuna verilmiş teminatlar kadar, b) Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen vadeli işlem sözleşmeleri ve diğer türev araç sözleşmeleri için, sözleşmeye dayanak teşkil eden varlık veya göstergelerin cari değerleri üzerinden bu Tebliğin 1 numaralı ekinde söz konusu varlıklar için öngörülmüş oranlar uygulanmak suretiyle, pozisyon riski hesaplanır. Birinci fıkrada belirtilmeyen kısa ve uzun pozisyon opsiyon sözleşmelerinde, sözleşmeye konu varlıkların cari değerinin opsiyonun deltası ile çarpılması suretiyle bulunan tutar üzerinden ilgili varlıklar için bu Tebliğin 1 numaralı ekinde öngörülen oranda pozisyon riski hesaplanır. Şu kadar ki, uzun pozisyon opsiyon sözleşmeleri için hesaplanan pozisyon riski, opsiyonun priminden daha fazla olamaz. Varantların pozisyon riski karşılığı opsiyonlarla ilgili hükümler esas alınarak hesaplanır. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçlarla ilgili olarak bu Tebliğde öngörülen şekilde net pozisyon hesaplaması yapılabilir. Bu hesaplamalarda, vadeli işlem sözleşmesi ile diğer türev araç sözleşmelerine konu olan varlıkların cari değeri; opsiyon sözleşmelerine konu varlıkların ise cari değerinin delta oranları ile çarpılması suretiyle bulunan tutarı dikkate alınır. |
Bu şekilde; borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri, kısa pozisyon opsiyon sözleşmeleri ve diğer türev araç sözleşmeleri için pozisyon riski hesaplaması, takas kurumuna verilmiş teminat tutarı ile standardize edilmiştir.
7. “Hesaplama Günü ve Kurula Bildirim Yükümlülüğü” Başlıklı 25 inci Maddede Yapılan Değişiklikler
Değişiklik Tebliği, Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in 25 inci maddesinin ilk fıkrasında da değişikliğe gitmiştir. Bu kapsamda, döviz kuru riskinin Tebliğ’e eklenen 6 numaralı ekte yer alan Döviz Kuru Riski Hesaplama Tablosuna göre yapılacağı öngörülmüştür.
8. Ek-4’te Yapılan Değişiklikler
Değişiklik Tebliği, Seri: V, No:34 sayılı Tebliğ’in 4 numaralı ekinin açıklamalar kısmında yer alan “IV. Değerleme İlkeleri” başlıklı bölümünün “C. Diğer Varlıklara İlişkin Değerleme Hükümleri” alt başlığının birinci fıkrasını da değiştirmiştir. Söz konusu fıkrasının eski ve yeni metinleri şöyledir:
|
Eski Metin |
Yeni Metin |
|
Borsalarda işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri de bu Tebliğ’de belirtilen şekilde cari fiyatlar dikkate alınarak değerlemeye tabi tutulur. Cari fiyat olarak ilgili borsada oluşan uzlaşma fiyatlarının esas alınması gerekmektedir. Borsada işlem görmeyen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde gerçekleşmeyen karlar tarihi maliyet ilkesi gereği dönem karı ile ilişkilendirilmez. Eğer bir zarar oluşmuşsa, bunun için karşılık 4. Bölüm 143 ayrılır ve bu tutar dönem karından indirilir. Borsalarda işlem görmeyen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde de net pozisyon hesaplaması yapılabilir. Borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen uluslararası ticarete konu kıymetli madenlerin değerleme günündeki normal alım satım fiyatları üzerinden değerlenmesi öngörülmüştür. Bazı kıymetli madenler, borsalarda ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmemekle beraber kolayca alınıp satılabilmektedirler. Bunlara ilişkin fiyat verileri, veri dağıtım kuruluşları tarafından yayımlanmakta ve bu fiyatlar üzerinden kolaylıkla işlem yapmak mümkün olmaktadır. Veri dağıtım kuruluşlarının yayımlandığı bu fiyatlar, yukarıdaki özelliğe sahip kıymetli madenlerin “normal” alım satım fiyatları olarak kabul edilebilir. |
Borsalarda işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçlar da bu Tebliğde belirtilen şekilde cari fiyatlar dikkate alınarak değerlemeye tabi tutulur. Cari fiyat olarak ilgili borsada oluşan uzlaşma fiyatlarının esas alınması gerekmektedir. Borsada işlem görmeyen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev araçlar Kurulun muhasebe standartlarında yer alan esaslar çerçevesinde belirlenen değer ile değerlenir. Borsalarda işlem görmeyen türev araç sözleşmelerinde de net pozisyon hesaplaması yapılabilir. |
Son olarak, EK-4’ün açıklamalar kısmında yer alan “V. Yükümlülükler” başlıklı bölümünün “B. Sermaye yeterliliği tabanı yükümlülüğü” alt başlığının birinci fıkrası; aracı kurumların sermaye yeterliliği tabanlarının sahip oldukları yetki belgelerine tekabül eden asgari özsermayeleri kaleminden az olmaması şartı kaldırılmış ve diğer fıkralar yürürlükten kaldırılmıştır.
Посмотреть формате PDF