6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“PTDHK”), nihayet 29 Ocak 2015 tarihli ve 29251 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Uzun bir süredir gündemde olan bu kanun ile perakende işletmelerinin faaliyetleri; perakende ticaretin serbest piyasa ortamında etkin ve sürdürülebilir rekabet şartlarına göre yapılması, tüketicinin korunması, perakende işletmelerin dengeli bir şekilde büyüme ve gelişmesinin sağlanması hedeflerinin elde edilmesine yönelik olarak kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir.
PTDHK, “Kapsam” başlıklı 2. maddesinde belirtildiği üzere, perakende işletmelerin açılış, faaliyet ve denetimlerine ilişkin usul ve esaslar ile bu kanunun uygulanmasında Bakanlık, yetkili idare ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görev, yetki ve sorumluluklarını kapsamaktadır. “Tanımlar” başlıklı 3. maddenin (ı) bendinde tanımlanan “perakende işletmesi” kavramına, “alışveriş merkezi, büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme, özel yetkili işletme, perakende ticaretle uğraşan diğer ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkâr işletmeleri” dahildir. Bununla birlikte, 2. maddenin ikinci fıkrasında, hizmet sektöründe faaliyet gösteren işletmelerden açılış ve/veya faaliyete geçiş süreci ile faaliyetleri özel kanunlarla düzenlenenler kanunun kapsamı dışında tutulmuştur.
PTDHK’da yer verilen hükümlerin 4 farklı başlık altında ele alınması mümkündür:
1. Perakende İşletmelerinin İşyeri Açılış ve çalışmaSI
PTDHK, perakende işletmelerinin açılış ve çalışma izinlerinin alınması ve bunların çalışma gün ve saatlerine ilişkin çeşitli düzenlemeler öngörmüştür.
Perakende Bilgi Sistemi
Kanunun 4. maddesinde, perakende işletmelerin açılış ve faaliyeti ile kapanışında gerekli başvuru ve diğer işlemlerin yapılması, ilgili kurum ve kuruluşlara iletilmesi, değerlendirilmesi, sonuçlandırılması ve bu işletmelere yönelik veri tabanının oluşturulması ile bilgi paylaşımının sağlanması amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde kısa adı PERBİS olan perakende bilgi sistemi kurulması öngörülmüştür. PERBİS’in kurulum, işletim ve diğer giderleri ile PERBİS’e bilgi ve belge aktarımına ilişkin giderler, Bakanlığın talebi üzerine Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin bütçesinden karşılanacaktır. Bakanlık, ayrıca 9 ay içinde PERBİS’in kullanımına ilişkin usul ve esaslar belirleyen bir yönetmelik yayımlayacaktır.
PTDHK’nın Geçici 1. maddesinde, PERBİS kuruluncaya kadar, perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçiş işlemleri ilgili mevzuatına göre yürütülmeye devam edileceği öngörülmüştür.
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Verilmesi
PTDHK’nın 5. maddesinde perakende işletmelerin işyeri açma ve çalışma ruhsatı başvurularının nasıl sonuçlandırılacağı düzenlenmiştir. Kanun, PERBİS sistemi çerçevesinde tek bir merkezden başvuruların yapılıp bu merkezden sonuçlandırılmasını öngörmektedir. Buna göre, perakende işletmeleri söz konusu izinlerin alınması yetkili idareye (belediye, özel il idaresi vd) PERBİS üzerinden başvuracaktır.
Yetkili idare de ön değerlendirme sonucunda uygun bulduğu başvuruları yine PERBİS üzerinden perakende işletmenin açılış ve faaliyete geçişinde gerekli kayıt ve benzeri işlemleri yapmakla görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlara üzerinden iletecektir. Bu iletimle birlikte, ilgili kurum ve kuruluşlara da gerekli başvuru yapılmış sayılacaktır.
İlgili kurum ve kuruluşların değerlendirmeleri dikkate alınarak mevzuatta öngörülen şartları taşıyan perakende işletmelere, yetkili idare tarafından PERBİS üzerinden işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenecektir. Ruhsat değişikliğine ilişkin işlemler de aynı şekilde PERBİS üzerinden gerçekleştirilecektir.
Büyükşehirlerde, alışveriş merkezlerine yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı vermeye büyükşehir belediyeleri yetkilidir. Alışveriş merkezi projesi için yapı ruhsatı verilirken, üst meslek kuruluşlarının görüşü alınır.
Çalışma Saatleri
PTDHK tasarısı, meclis ve kamuoyunda tartışılırken en çok üzerinde durulan hususlardan biri hükümlerinden biri büyük mağazaların çalışma saatleri olmuştur. Bu tür mağazaları Pazar günü ve resmi tatil günlerinde kapalı olması gerektiği savunulmuştur. Ancak, bu konuda hükümet tasarısında yer alan hüküm aynen yasalaşmıştır.
PTDHK’nın 13. Maddesinin ilk fıkrasına göre, perakende işletmelerin bir kısmının veya tamamının çalışma saatleri, mesleğe, mevsime ve turizme özgü şartlar ve benzeri hususlar gözetilerek meslek kuruluşlarının müşterek teklifi üzerine yetkili idarenin görüşü alınmak suretiyle vali tarafından belirlenecektir. Esnaf ve sanatkâr işletmelerinin çalışma saatlerinin belirlenmesinde, meslek kuruluşunca ilgili esnaf ve sanatkâr odasının görüşü de alınacaktır. Böylece, illere göre perakende işletmeleri için ayrı çalışma saatleri uygulanması söz konusu olabilir.
Bununla birlikte, 13. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonunun müşterek teklifi üzerine faaliyet kollarına göre perakende işletmelerin çalışma saatlerini bölge veya ülke düzeyinde belirleyebilir.
2. Perakende İşletmeleri ile Tedarikçilerin İlişkileri
Son yıllarda büyük zincir mağazaların ortaya çıkmasıyla yoğunlaşmanın arttığı perakende sektöründe rekabetçi bir piyasa yapısının korunabilmesi için tedarikçileri bu tür işletmelere karşısı koruyan hükümlere ihtiyaç duyulmuştur. Bu çerçevede, perakende sektörünü düzenleyen diğer birçok ülke düzenlenmesinde olduğu gibi PTDHK’da tedarikçi ile perakende işletmesi arasındaki ilişkileri düzenleyen ve esas itibariyle tedarikçiyi koruyucu nitelikte olan hükümlere yer verilmiştir.
Prim ve Bedel Talebi
PTDHK’nın 6. Maddesinin ilk fıkrasında, büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmelerin; üretici veya tedarikçiden mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve benzeri adlar altında ürün talebini doğrudan etkilemeyen herhangi bir prim veya bedel talep edemeyeceği düzenlenmiştir.
Benzer şekilde, söz konusu maddenin ikinci fırkasında, söz konusu perakende işletmelerinin, satışa konu ürünün talebini doğrudan etkileyen reklam, anons veya raf tahsisi gibi hizmetlerden dolayı üretici veya tedarikçiden prim ya da bedel talebinde bulunabilmesi için, bunun türünün türü ve oranının sözleşmede belirtilmesi şartı aranmıştır. Bu hâlde, prim veya bedel talebinin sözleşme süresiyle sınırlı olması ve prim ya da bedel talebine konu olan ürünün sözleşme süresince rafta satışa sunulması zorunludur.
PTDHK m.6, perakende işletme türlerinden yalnızca büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmeleri kapsamaktadır. Bu işletmeler, Kanunun 4. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre,
Büyük mağaza, “hangi ad altında olursa olsun, tüketim mallarının kısmen veya tamamen perakende satışının yapıldığı, en az dört yüz metrekare satış alanına sahip işletmeyi”,
Zincir mağaza, “benzer çeşitlilikteki tüketim mallarının hangi ad altında olursa olsun kısmen veya tamamen perakende satışının yapıldığı, aynı gerçek veya tüzel kişi sahipliğinde bir merkeze bağlı olarak faaliyet gösteren; içlerinden en az biri büyük mağaza niteliğini taşıyan en az beş şubeye sahip işletmeyi veya her biri dört yüz metrekarenin altında satış alanına sahip en az on şubesi bulunan işletmeyi”,
Bayi işletme, “sözleşmeye dayalı olarak bir işletmenin mal ve hizmetlerinin satışına aracılık eden ve kendi adına bağımsız çalışan işletmeyi”,
Özel yetkili işletme, “sözleşmeye dayalı olarak bir işletmenin, yönetim ve organizasyon ile dağıtım veya pazarlama teknolojileri gibi konularda bilgi ve desteğini almak suretiyle bu işletmenin mal veya hizmetinin satışı üzerindeki imtiyaz hakkını bedel, bölge ve süre gibi belirli şartlar ve sınırlamalar dâhilinde kullanan bağımsız ticari işletmeyi”,
ifade etmektedir.
Söz konusu perakende işletmeler, tedarikçilerin piyasaya girişi için çok önemli bir satış kanalı niteliğindedir. Bu çerçevede, daha rekabetçi bir ürün piyasası elde edilmesi amacıyla, 6. madde ile birlikte, özellikle küçük tedarikçilerin bu kanala ulaşımını maliyetli hale getirerek piyasaya giriş engeli yaratan perakende işletme tarafından dayatılan ödeme talepleri engellenmeye çalışılmıştır.
Ödeme Süresi
PTDHK’nın 7. maddesinin ilk fıkrası, perakende işletmeleri tarafından tedarikçilere yapılacak ödemeleri düzenlemektedir. Buna göre; “üreticiler veya tedarikçiler ile perakende işletmeler arasındaki alım satım işlemlerinden kaynaklı ödemelerin, sözleşmede öngörülen tarihte yapılması esastır. Ancak, üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen hızlı tüketim mallarına ilişkin ödemelerin süresi; alacaklı üretici veya tedarikçinin küçük işletme, borçlunun ise büyük ölçekli işletme olduğu hâllerde teslim tarihinden itibaren otuz günü geçemez”.
Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise, birinci fıkrada düzenlenmeyen hususlarda Türk Ticaret Kanunu’nun mal ve hizmet tedarikinde geç ödemeleri düzenleyen 1530. maddesinin hükümlerinin uygulanacağını belirtilmiştir. Söz konusu maddenin 5. fıkrasında şöyledir:
Sözleşmede öngörülen ödeme süresi, faturanın veya eş değer ödeme talebinin veya mal veya hizmetin alındığı veya mal veya hizmetin gözden geçirme ve kabul usulünün tamamlandığı tarihten itibaren en fazla altmış gün olabilir. Şu kadar ki, alacaklı aleyhine ağır bir haksız durum yaratmamak koşuluyla ve açıkça anlaşmak suretiyle taraflar daha uzun bir süre öngörebilirler. Ancak alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hâllerde, ödeme süresi, altmış günü aşamaz.
Mağaza markalı ürün
Yurt içinde üretilen ve hızlı tüketim malı niteliği taşıyan mağaza markalı ürünlerin üzerinde ve/veya ambalajında, perakendecinin ad, unvan veya markasının yanı sıra üreticinin ad, unvan ya da markasına da uygun ve kolay okunabilir bir şekilde yer verilir.
(2) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
View in PDF Format